به خاطر دارم که چندین بار مطلب این صفحه را به بحث در مورد دموکراسی اختصاص داده ام و قویاً معتقدم که در این مورد حرف های ناگفته بسیار است.
راستش را بخواهید، دلیل اختصاص مطلب این شماره به این واژه دلچسب را در اتفاقاتی می بینم که در چند هفته اخیر در مقابل چشم و گوش ما در مجلس سنای آمریکا رخ داد.
بدون شک اگر این اتفاق قابل بحث در هر یک از کشورهای «رو به رشد» رخ داده بود، نه جای تعجب داشت و نه جای بحث. ولی وقوع این اتفاق در کشور میزبان ما، که از قضا ادعای وقوف به دموکراسی را نیز دارد، جای بسی شگفتی است.
حال که تحقق یافتن دموکراسی در کشور میزبان ما با مشکلات فراوان روبرو است، می توانیم نگاهی هم به روند مسائل در فرهنگ خودمان بیندازیم و ببینیم که برای به کرسی نشستن واژه دموکراسی، با تمام جذابیت آن، راه درازی در پیش داریم.
دموکراسی، صرفاً یک واژه خشک و خالی نیست که بتوان امروز با آن آشنا شد و فردا آن را در تمامی ارکان روابط شخصی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی به کار بست. به عبارت دیگر، آشنایی با این واژه، نقطه شروع نوعی سفر ذهنی است؛ سفری که، گرچه ابتدای آن واضح و روشن است ولی ادامه آن بستگی به تغییرات بسیار شگرفی در منش های فکری و انسانی دارد.
قوانین دموکراسی را می توان به راحتی نوشت ولی تحقق آن در تمامی زیر و بم زندگی، مستلزم صرف انرژی فراوان در آموختن ظرایف این واژه است.
در یک سیستم دموکراتیک، قانون حکمران مطلق است. قوانینی که به وسیله نمایندگان مردم جامعه، در دستور بحث و تبادل نظر فراوان قرار گرفته است و در نهایت به صورت منظم و موجز نوشته شده است. بر اساس این قوانین است که مردمان یک جامعه دموکراتیک قضاوت می شوند، تجارت می کنند، روابط خود را با دیگر شهروندان جامعه تعریف می کنند و بالاخره با حق و حقوق خویش آشنا می شوند. این قوانین، برای مثال، همانند قوانین راهنمایی و رانندگی، از خطوط داخل یک کتاب سر برون می آورند و در تمامی لحظات رانندگی، شخص را موظف به رعایت و اجرای آنان می نمایند. مسلماً هر کسی می تواند با مطالعه این قوانین در امتحان رانندگی قبول شود ولی تضمینی وجود ندارد که الزاماً همه کسانی که در امتحان قبول می شوند، رانندگان خوبی نیز باشند. تنها فهم این قوانین و اجرای مو به موی این قوانین است که از اعضاء جامعه رانندگان خوبی خواهد ساخت.
شاید مهم ترین دستاورد قوانین دموکراسی، عام بودن آنهاست. بدین معنا که این قوانین برای تمام آحاد جامعه، اعم از فقیر و غنی، مرد و زن، کودک و بزرگسال، سیاه و سفید، به طور یکسان قابل اجرا است و هیچ یک از آحاد جامعه دارای هیچ گونه برتری نسبت به دیگر آحاد جامعه نخواهد بود. در چنین حال و هوایی است که اعمال ناشایست، همیشه ناشایست خواهند بود؛ بدون در نظر گرفتن این که شخص انجام دهنده اعمال ناشایست اعضای عزیز خانواده ما باشد یا از رهبران حکومتی. یک عمل قبیح، همیشه قبیح خواهد بود.
در یک سیستم دموکراتیک، حرکت های «گله وار» که صرفا برای همرنگ شدن با دیگران انجام می شوند محلی از اعراب ندارند. اتفاق این گونه اعمال، دموکراسی را از معنای شگرف آن خالی می کنند و تا سطح یک مفهوم بی یال و دم تنزل می دهند.
آنچه طی چند هفته گذشته در مجلس سنای کشور میزبان ما اتفاق افتاد بسیار تاسف برانگیز بود. این تاسف نه تنها در جنبه سیاسی بلکه از نظر خدشه دارشدن این دستاورد مهم بشری بسیار نگران کننده بود. از ماه ها قبل که صحبت از استیضاح رئیس جمهور آغاز شد، سناتورهای حزب جمهوریخواه، بدون دانستن جزییات و شنیدن گفتار شهود متنوع، اعلام کرده بودند که چگونه رای خود را صادر خواهند کرد و نهایتاً در روز رای گیری آن را اعمال نمودند. موتور این حرکت «گله وار» از ابتدا روشن شده بود و شکی نبود که نتیجه ای غیر از این داشته باشد و سرانجام نیز همان شد که نوید تاسف بارش را داده بودند.
نباید این عمل ناشایست را تنها به عنوان یک عکس العمل ضربتی و زودگذر مورد بازبینی قرار داد. بلکه این عمل، سرآغاز خدشه دارشدن پیکری است که برای به دست آوردن آن خون های بسیاری بر زمین جاری شده است.
ممکن است در بین خوانندگان این صفحه کسانی باشند که بر اساس تعلقات سیاسی خویش از بن با استیضاح رئیس جمهور مخالف باشند. این دسته از خوانندگان باید توجه داشته باشند که مسئله مورد بحث در این صفحه موافقت با اصل استیضاح و حتی مخالفت با آن به هیچ وجه در نظر نیست. مسئله مهم این نیست که استیضاح باید یا نباید آغاز می شد، مسئله این است که در یک ساختار دموکراسی که گروهی از نمایندگان مردم قصد کسب اطلاعات دقیق از شخصیت های مختلف مملکتی را دارند، دموکراسی حکم می کند که این روند، بدون هیچ گونه مانعی مسیر خود را طی نماید، شهود گوناگون مورد سئوال قرار بگیرند، مدارک مختلف بازبینی شوند و آنگاه بر اساس حقایق موجود رای نهایی را صادر کنند. این نکته که گروهی از سناتورها، با پیش گرفتن یک حرکت گله وار، مانع روند دموکراتیک شوند و رای خود را نه در انتهای مسیر، بلکه در ابتدای آغاز بررسی رسما اعلام نمایند، روشی ضد دموکراتیک است که در نهایت پیکر دموکراسی را خدشه دار خواهد کرد. صحبت این است که خدشه دار شدن روند دموکراسی، به نفع هیچ یک از آحاد جامعه نخواهد بود؛ آحادی که امروز، ممکن است در مقابل شما قرار گیرند و فردا همین روال ناعادلانه، گریبانگیر آحاد هم نظر با شما بشود.
وظیفه همه ما است که دستاوردی به این گرانقدری را پاس بداریم، نه این که برای نفع زودگذر امروز خویش این پیکر ارزشمند را مجروح و ناتوان سازیم.
