آموزش و مهارت به کدام سو میرود؟
دکتر علی گوی آبادی
ترجمه زهرا گرجیان خانزاد
سرعت سرسام آور پیشرفت فناوری، از جمله ارتباطات جهانی، هوش مصنوعی، ماشین های هوشمند، اتومبیل های خودران و تاثیر شگرف این فناوری ها در تغییر شکل همه ابعاد زندگی اعم از نگرش به زندگی، تعامل اجتماعی و کار مایه تحیر همگان است. به نظر می رسد ما در برهه ای از زمان زندگی می کنیم که نیازمند بازتعریف دقیق چگونگی کارکرد بنگاه های اقتصادی و همچنین نیاز خود و فرزندان مان در راستای پاسخ گویی مناسب از طریق توسعهء مهارت های مورد نیاز برای کار در آینده هستیم.
در گذشته آموزش و توسعه مهارت ها بدین منوال بود که ما به موسسات آکادمیک (مدرسه و دانشگاه) می رفتیم. با گرفتن مدارک تحصیلی، حرفه مورد نظر خود را انتخاب می کردیم و سالها بدان مشغول می بودیم، در حالی که امروزه به محض فارغ التحصیلی از دانشگاه ها نیازمند یادگیری و توسعه مهارتی جدید هستیم. جالب تر این که این روند تبدیل به یک فرآیند طبیعی شده است و ما زمان عمده ای را صرف یادگیری مهارتی جدید جهت هم پایی با تغییرات شغلی موجود در بازار کار می کنیم. برای نسل های بعدی یادگیری مادام العمر امری اجباری و اجتناب ناپذیر شده است. داده های بازار نشان می دهد که اکثر مردم، در طول عمر حرفه ای خود حداقل شش حرفه مختلف را تجربه می کنند، یعنی باید دوره های آموزشی را بارها و بارها از ابتدا از سرگیرند. این پدیده تنها با در نظر گرفتن نرخ تغییرات امروزی است ولی با توجه به سرعت بی نظیر و روزافزون نوآوری «نیاز دائم به تحصیلات دوباره» بیش از پیش اجتناب ناپذیر خواهد گردید.
هم راستایی با این واقعیت جدید از زندگی، نیازمند چشم اندازی جدید برای آینده آموزش خواهد بود؛ چشم اندازی که می تواند ما را از مدارس به یادگیری مادام العمر راهنمایی کند! در این راستا، ما نیازمند تمرکز بر چگونگی تحول آموزش در آینده، فهم محرکه های بنیادین، انگیزش های کلیدی و دیگر ابعاد مهم آموزش به صورت عام آن هستیم. در این مقاله و مقاله های بعدی، با جدیدترین بحث های مطرح در حیطه آموزش و فراگیری و همچنین روشها و فرآیندهای یادگیری (در تمامی سطوح) را که دستخوش تغییرات خواهند بود مطرح خواهیم کرد.
در حال حاضر آموزش شخصی سازی شده برای همگان مقدر و میسر است. میزان اثر بخشی تجربه هایی نظیر آکادمی خان
(https://www/ljamacade,u/prg)، یودمی
(https://www.udemy.com) و ام. آی.تی.
(https://blossoms.mit.edu)
در زمینه یادگیری از راه دور به طور گسترده مطالعه گردیده اند. هدف اصلی این مطالعات، تفکیک سیستماتیک شیوههای آموزشی فعلی به نحوی است که بتوان آنها را شخصیسازی کرد؛ در بستهبندیهای جدید ارائه داد, در آموزش افراد همرتبه از آنها سود جست؛ و با بکارگیری دوباره محتوا، آنها را به شکلی نو و مستمر به کار گرفت. ایده کلی در چنین بازآفرینیها، ایجاد تکنیک و بسترهای مناسب برای تدریس موثر و شخصیسازی شده موضوعهای گوناگون توسط افراد مشتاق به تدریس است.
آن چه در حال شکل گیری در این روند جدید است واژگونی کلاس درس به گونه ای است که در آن دانشآموزان دیگر از کتب درسی استفاده نمی کنند و آموزشهای عموی و استاندارد (یک استاندارد برای همه) را دریافت نمی دارند، بلکه فرآیند یادگیری خود را از طریق تعاملات یادگیری شخصی سازی شده متناسب با نیازهای آموزشی خود از طریق سیستم های مدیریت آموزش مدرن کامپیوتری اداره می کنند. آموزگاران در این روش جدید تنها به عنوان راهنما ایفای نقش می نمایند.
مفاهیم رایج در آموزش، چه در کلاس درس و یا در محل کار، ساختارمند و یا بدون ساختار، آنلاین و یا حضوری، با ارائه گواهی یا بدون آن، دیگر محلی از اعراب نخواهند داشت. آنچه آشکار است این است که آینده آموزش به احتمال زیاد باورهای فعلی ما را در زودی درهم خواهد شکست. در واقع، آموزش و نوآوری دو روی یک سکه صنعت هستند. واضح است که هیچ چیز در نحوه زندگی، کار، مطالعه، سرگرمی و یا ارتباطات اجتماعی به صورت ثابت باقی نمانده و نخواهد ماند. خصوصا اکنون که ما در آغاز یک انقلاب جدید جهانی به نام «چهارمین انقلاب صنعتی» هستیم.
اولین انقلاب صنعتی از حدود سال ۱۷۶۰ تا سال 1840 به وقوع پیوست. مشخصه اصلی این انقلاب بکارگیری ماشین آلات به جای روش های دستی تولید و با استفاده از قدرت بخار آب، و یا به عبارت سادهتر، پیدایش سیستم کارخانه مکانیزه بود.
انقلاب صنعتی دوم یا انقلاب فناوری، صنعتی شدن سریع را در بین سالهای ۱۸۷۰ و ۱۹۱۴ به ارمغان آورد که همزمان با آغاز جنگ جهانی اول نیز بود. سومین انقلاب صنعتی یا انقلاب دیجیتال، تحولی انقلابی در گذر از فناوری الکترونیک آنالوگ و مکانیک به فناوری الکترونیک دیجیتال است که در اواخر 1950 آغاز شده و تا اواخر 1970 ادامه یافت. انقلاب صنعتی سوم، با بکارگیری و گسترش رایانه های دیجیتال و ضبط داده های دیجیتال، پایه گذار اصلی پیدایش و شکل گیری عصراطلاعات بود. در این انقلاب رایانه ها برای ایجاد غول های بزرگ اقتصادی – که تنها چند دهه پیش از آن وجودشان غیر قابل تصور بود ـ مورد استفاده فراگیر قرار گرفتند.
امروزه شاهد طلوع چهارمین انقلاب صنعتی هستیم که در طی آن سیستم های سخت افزار، نرم افزار و زیستشناسی در هم ادغام شدهاند و «سیستم های سایبر فیزیکی» را پدید آورده اند. این سیستم ها پیشرفت های شگرفی در زمینه ارتباطات و شبکه ها به ارمغان آورده اند: نسل پنجم شبکه تلفن همراه، نانوفناوری، رایانش کوانتومی، زیست فناوری، اینترنت اشیاء، اینترنت اشیاء صنعتی، هوش مصنوعی، اتومبیلهای کاملا خودران، چاپگرهای سه بعدی، رباتیک، و…
چهارمین انقلاب صنعتی، گرایش به سمت خودکارسازی و تبادل اطلاعات در فناوری های تولید و فرآیندهای مرتبط است. انقلابی که در آن، ما همچنان شاهد ظهور شرکت های دیجیتالی هستیم که در آنها انسان ها در کنار یک پدیده دیجیتالی به عنوان همکار مشغول به کار هستند و یا تحت هدایت یک پدیده دیجیتال ـ که قادر به تصمیم گیری مستقل است ـ کار خواهند کرد.
آری، ما درست نظیر فیلم های علمی ـتخیلی توسط ماشین ها مدیریت می شویم. «چهارمین انقلاب آموزشی»، چشم اندازی برای آینده آموزش و مهارت در پاسخ به نیازهای «چهارمین انقلاب صنعتی» است. در مقالات کوتاه بعدی، جنبه های مختلف «چهارمین انقلاب صنعتی» توسط نویسنده ـ که یک «آموزشآفرین» بوده و علاقه مند به نقش آفرینی در ایجاد و توسعه پارادایمی بسیار متفاوت برای آموزش دانش پژوهان آتی است – برای اطلاع شما خوانندگان عزیز تهیه و تنظیم خواهد شد. امید نگارنده به آموزش و پرورش دانش پژوهانی است که بتوانند در آینده به افراد ارزشمندی در نیروی کار تبدیل شده و در کنار این انقلاب نوین در جامعه که «چهارمین انقلاب آموزشی» می نامیم نقش مستقلی در حل مسائل به عهده گیرند.
