۱۳۰۸) آبادان- ۱۵اردیبهشت ۱۳۹۹ تهران)
خالو نجف رفت! باید دیگر سراغش را از «فردریک هنری» بگیریم، وقتی با «اسلحه اش» «وداع» می کند.
سعید نوری بوشهری
برای من نجف دریابندری همان پیرمرد داستان ارنست همینگوی بود، داستان «پیرمرد و دریا». وقتی دوازده سیزده ساله بودم فارغ از توجه به فضا و مکان داستان ها و فارغ از درکِ عمق و لایه های آنها «پیرمرد و دریا» را به دست گرفتم و خواندم. زبان ترجمه و اصطلاحاتی که در داستان به کار گرفته شده بود در من هیچ شکی باقی نگذاشت که داستان در بوشهر گذشته بود و پیرمرد داستان یا خود نجف است یا یکی از اجدادم در بوشهر که شاید ماهیگیری می کردند و به همین زبان حرف می زدند و این اصطلاحات را استفاده می کردند. وقتی یک دهه بعد فیلم «پیرمرد و دریا» را با بازی اسپنسر تریسی دیدم خیلی جا خوردم که فهمیدم منظور از هاوانا، پایتخت کشور کوبا است نه یکی از محله ها یا روستاهای اطراف بوشهر!
در خانه ما اسم نجف دریابندری با «وداع با اسلحه»ی ارنست همینگوی عجین شده بود. پدرم همیشه با تحسین از او می گفت، از او و نوشته هایش، از آگاهی اش به فلسفه، و از ترجمه های خیلی خوبش. پدرم معتقد بود او به جرم عقایدش و به بهانه استفاده از کلمه «اسلحه» در ترجمه کتاب A Farewell to Arms ابتدا به مجازات اعدام و سپس به زندان ابد محکوم شد و اگر به خاطر پیگیری های مداوم دِی نجف* نبود معلوم نبود چه بر سرش می آمد.
ما به او خالو نجف می گفتیم. یک بار توفیق دیدارش را داشتم. به اتفاق همسرم به خانه او و همسرش ـ فهمیه راستکار ـ رفتیم، حدود بیست و پنج سال پیش. خانه ای را که برای اولین و آخر بار دیدم ولی نمی دانم چرا برایم غریبه نبود و جای جایش نشان آشنایی می داد. آن موقع از کامپیوتر استفاده می کرد. روی مبلی لم داده بود و با هر چیزی که می گفت دری را باز می کرد، از ادبیات سخت و خشن آمریکا (یا تعبیری دیگر به همین مضمون)ـ و به همین خاطر آن را دوست داشت ـ گرفته تا ترجمه کتاب های عامه روانشناسی آن روزهای ایران و کتاب های آموزش نویسندگی که هیچ گاه نویسنده ای تربیت نکرده و نمی کنند و فقط به درد آن می خورند که نویسندگان دیگرِ کتاب های آموزش نویسندگی بسازند! می گفت اگر می خواهید نویسنده بشوید شروع کنید به نوشتن و بنویسید و بنویسید و بیاورید تا من هم بخوانم. مطمئن باشید که نوشته های اول تان را دور می ریزید ولی بنویسید و بنویسید. بیشتر بخوانید تا بدانید بقیه چگونه می نویسند و …
به گفته اساتید فن، نجف دریابندری در سه زمینه بسیار آگاهی داشت و موفق عمل کرد: ترجمه، فلسفه، و نقد ادبی. بسیار در مورد کارها و فعالیت های او گفته شده که قصد ندارم مطالب دیگران را بازتکرار کنم، فقط به فهرستی از آثار برجسته این نویسنده، مترجم، عکاس، و نقاش اشاره می کنم:
از این لحاظ، مجموعه مقدمه های دریابندری بر ترجمه هایش
کتاب مستطاب آشپزی، با همکاری فهیمه راستکار
به عبارت دیگر: مجموعه مقاله ها
در عین حال: مجموعه مقاله ها
درد بیخویشتنی: بررسی مفهوم الیناسیون در فلسفه غرب
ترجمه وداع با اسلحه، پیرمرد و دریا، و برف های کلیمانجارو – نوشته ارنست همینگوی
ترجمه سرگذشت هاکلبری فین و بیگانه ای در دهکده – نوشته مارک توین
ترجمه گور به گور و یک گل سرخ برای امیلی – نوشته ویلیام فاکنر
ترجمه رگتایم و بیلی باتگیت – نوشته ای.ال. دکتروف
ترجمه پیامبر و دیوانه – نوشته جبران خلیل جبران
ترجمه بازمانده روز – نوشته کازو ایشیگورو
ترجمه آنتیگونه – اثر سوفوکل
ترجمه چنین کنند بزرگان – نوشته ویل کاپی
ترجمه سه کتاب قدرت، تاریخ فلسفه غرب، و عرفان و منطق – نوشته برتراند راسل
ترجمه تاریخ سینما – نوشته آرتور نایت
ترجمه قضیه رابرت اوپنهایمر – نوشته هاینار کیپهارت
ترجمه در انتظار گودو، دست آخر: نمایشنامه های بکت – نوشته ساموئل بکت
ترجمه تاریخ روسیه شوروی، انقلاب بلشویکی، ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۳ – نوشته ادوارد هلت کار
ترجمه خانه برناردا آلبا – نوشته فدریکو گارسیا لورکا
…
خوانندگان عزیز می توانند به لینک های زیر در سایت بی بی سی فارسی مراجعه کنند و در مورد نجف دریابندری بیشتر بدانند:
اندر احوالات نجف دریابندری؛ … ـ سیروس علی نژاد
https://www.bbc.com/persian/iran ـ features ـ 52539143
ویدیو، در گذشت دریابندری؛ از وداع با اسلحه تا وداع با زندگی
https://www.bbc.com/persian/arts ـ 52537954
نجف دریابندری؛ از دیدار با برتراند راسل تا … ـ رضا نوری
https://www.bbc.com/persian/arts ـ 52547978
نجف دریابندری که بود و چه تاثیری بر ادبیات معاصر ایران گذاشت؟
https://www.bbc.com/persian/iran ـ 52580182
ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ * دِی نجف = مادرِ نجف، به گویش بوشهری
