جُنگ فرهنگی، یکی از برنامه های کانون فرهنگی ایرانیان سن دیگو است که از سال 2013 به طور مرتب در دومین یا سومین جمعه هر ماه برگزار شده است. در این سال ها بسیاری از هنرمندان، صاحب نظران، دانشمندان، شعرا و نویسندگان به عنوان مهمان در این برنامه شرکت کرده اند. برنامه ها یا به صورت سخنرانی یا مصاحبه انجام می شوند و با جلسه پرسش و پاسخ پایان می یابند. با آمدن پاندمی اجرای این برنامه ها به طور موقت با وقفه روبه رو شد ولی به زودی اجرا به صورت مجازی دوباره برقرار شد. چکیده جنگ فرهنگی ماه آوریل 2022 در زیر می آید.
مهمان برنامه ماه آوریل جُنگ، استاد علی اکبر مرادی، آهنگساز، راوی مقامات، خواننده و نوازنده تنبور، متولد 1336 در گوران کرمانشاه، مرکز تنبور ایران است. در ابتدا علی صدر، میزبان برنامه، به معرفی این هنرمند و سابقه فعالیت هایش پرداخت و گفت که استاد از شش سالگی نواختن تنبور را نزد اساتیدی چون سید ولی حسینی و سید محمد علوی شروع کرد و نوازندگی حرفه ای را با اجرای تکنوازی تنبور در اداره فرهنگ و هنر کرمانشاه از سال 1350 آغاز کرد. در سال ۱۳۵۱ به همراه دوستان خود، القاصی و خادمی اولین گروه تنبورنوازی را در کرمانشاه تشکیل دادند. در سال ۱۳۵۹ به گروه تنبور شمس به سرپرستی کیخسرو پورناظری پیوست که حاصل این همکاری کارهای ماندگاری چون «صدای سخن عشق» و «مطرب مهتاب رو» با خوانندگی شهرام ناظری است. علی اکبر مرادی در سال ۱۳۷۲ کار موسیقی خود را به صورت مستقل ادامه داد و جمع آوری، فراگیری و ثبت مقامات کهن تنبور را آغاز کرد. این مقامات هفتاد و دو گانه سال ها بعد توسط خانه فرهنگ های جهان در پاریس و پس از آن در ایران منتشر شد و نامزدی استاد مرادی را برای دریافت جایزۀ «گرمی» در پی داشت.
علی صدر پس از معرفی افزود که فهرست آثار (از جمله 26 آلبوم و کتاب های آموزش تنبورنوازی) و جوایز استاد مرادی بسیار طولانی است و فرصت کوتاه، بنابراین تنها به این نکته اکتفا می کنیم که ایشان به جز آموزشگاه تنبورنوازی که در ایران دارند در پی گشایش مرکزی به نام خانه تنبور ایران در زادگاه شان نیز هستند. او سپس حاضران را دعوت به کنسرتی کرد که استاد با همراهی گروهی متشکل از فرزندان خود و نوازندگان دیگر در اول ماه می در سن دیگو با همکاری کانون فرهنگی ایرانیان و دپارتمان موسیقی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در سندیگو برگزار می کنند.
سپس استاد مرادی به نقش موسیقی در زندگی روزمره انسان ها از دوران باستان تا کنون اشاره کرد و از اهمیت موسیقیدان ها در میان مردم و دربار یاد کرد و با اشاره به طرح ها و نقش های باقی مانده از آن دوران، از میزان توجه فراوان به زنان موسیقیدان در دوران پیش از اسلام سخن گفت. در ادامه نیز توضیحات مفصلی در باره 30 لحن باربد داد و از مشاهیری یاد کرد که در بارۀ موسیقی نوشته اند همچون ابن سینا، صفی الدین ارموی، عبدالقادر مراغه ای و قطب الدین شیرازی. بعد به دوران قاجار پرداخت و توضیحاتی داد در مورد کار بزرگ و ارزشمند خاندان فراهانی که موسیقی ایرانی را به ردیف درآورده و در حفاظت از آن کوشیده اند. در ادامه از بی توجهی تاریخی به موسیقی مقامی اقوام مختلف ایران گله کرد و همگان را به غنا و عظمت این بخش از فرهنگ ایران توجه داد. بعد اشاره کرد به موسیقی اقوام مختلف ایران و سازهای این مناطق که دست آوردی چشمگیر در تاریخ موسیقی جهان محسوب می شوند؛ مثلاً از سیستان و بلوچستان به سازهایی چون رباب، قیچک، دهلک، تنبورک و دونلّی (سازی متشکل از دو نی که همزمان با آن می توان دو ملودی مختلف نواخت و شیرمحمد اسپندار که تنها نوازنده زنده این ساز است) اشاره کرد و افزود در این استان به نوازنده تنبورک که معمولا خواننده هم هست، پهلوان می گویند. در ادامه به ویژگی های موسیقی در استان های مختلف ایران پرداخت با یادآوری شباهت ها و اختلاف های دوتار و دوتارنوازان و تنبور و تنبورنوازان در مناطق و اقوام مختلف. در ادامه از تأثیر متقابل موسیقی ردیف دستگاهی و موسیقی نواحی ایران گفت و این که چگونه این دو بخش فرهنگ ایران به غنای یکدیگر کمک کرده اند. پس از آن توضیحات مفصلی درباره دستگاه ها و گوشه های موسیقی دستگاهی ارائه داد و با اشاره به تنبور و پیشینه هزار ساله دو گونه تنبور تیسفون و تنبور خراسانی به تفصیل از مقامات و ریتم های گسترده تنبورنوازی و نقش این موسیقی در آیین یارسان سخن گفت.
از نکات جالب سخنرانی استاد مرادی اشاره او به تنبورنوازی در شاهنامه بود که ابیاتی از نشانه های نوازندگی رستم، افراسیاب و بهرام گور در شاهنامه را شاهد آورد؛ در خوان چهارم رستم به بیشه ای می رسد و در کنار سفره ای پر از خوراکی، تنبوری از شاخه درختی آویخته می بیند. تنبور را برمی دارد و شروع به نواختن می کند:
ابا می یکی نغز تنبور بود بیابان چنان خانه سور بود
تهمتن مر آن را به بر در گرفت بنواخت رود و ره اندر گرفت
سپس چنین ادامه داد که به باور ایشان آن چه که رستم در خوان چهارم نواخته همان نغمه ای است که در مقامات تنبور کردی به «سرطرز رستم» شهره است. پس از آن به اجرای این نغمه زیبا پرداخت.
در آخرین بخش از سخنرانی، استاد مرادی توضیح مفصلی داد از چند مقام مهم در تنبورنوازی و شباهت های این نغمات با گوشه های موسیقی ردیف دستگاهی و به فراخور مثال ها چند نمونه از هر دو نغمه را با آواز خود اجرا کرد.
در پایان جُنگ، هم حاضرین و هم مخاطبان آنلاین سوالات خود را مطرح کردند و استاد مرادی به آنان پاسخ داد.
پس از پرسش و پاسخ، استاد مرادی با نواختن قطعه ای جلسه را به پایان برد.
ویدیوی این برنامه در دو قسمت در کانال یوتوب کانون فرهنگی ایرانیان در دسترس است.
