بررسی فیلم: تانیا احمدی
کارگردان: رخشان بنی اعتماد
«همة درختان من» مستندي ديدني از رخشان بني اعتماد است كه چند روز از زندگي مه لقا ملاح ـ مادر محيط زيست ايران ـ را به تصوير مي كشد. با اندكي تحقيق مي توان فهميد كه اطلاعات مستند و ثبت شده موجود در مورد وضعيت محيط زيست در ايران چه در سال هاي پيش از انقلاب و چه در سال هاي پس از آن بسيار ناچيز است، به همين سبب اين فيلم مستند يك اثر با ارزش در اين زمينه محسوب مي شود كه به ما كمك مي كند عمق اين فاجعه را درك و براي حفظ محيط زيست چاره اي بيانديشيم. مه لقا ملاح كهنسال ترين فعال محيط زيست و مؤسس اولين سازمان مردم نهاد مربوط به محيط زيست ايران است. بني اعتماد با سپري كردن چند روز در خانه و همراهي خانم ملاح در گردهمايي ها و فعاليت هاي محيط زيست، وضعيت بسيار بحراني محيط زيست ايران را به تصوير مي كشد.
مه لقا ملاح نوه بي بي خانم اِسترآبادي، يكي از زنان فعال در زمان انقلاب مشروطه، بعد از تحصيل در فلسفه و علوم اجتماعي و جامعه شناسي در دانشگاه تهران مدرك فوق ليسانس علوم اجتماعي گرفت. سپس براي ادامه تحصيل به پاريس رفت و در دانشگاه سوربن علوم اجتماعي خواند و با مدرك دكتري به ايران بازگشت. پس از بازگشت به ايران در كتابخانه دانشگاه تهران مشغول به كار شد و بعد از مدتي در سال 1347 رياست كتابخانة مؤسسه تحقيقات روان شناسي را بر عهده گرفت. در سال 1373، به همراهي همسرش و گروهي از اساتيد دانشگاه علاقمند به محيط زيست، سازمان غيردولتي زيست محيطي «جمعيت زنان مبارزه با آلودگي محيط زيست» را بنيان گذاشت.
فيلم با تصويري از تهران با ساختمان هايي كه در سياهي و غباري مغموم گم شده اند، آغاز مي شود. سپس گروه فيلمبرداري وارد خانه مه لقا ملاح مي شوند كه حضور پررنگ و با نشاط او به فضاي فيلم رنگي تازه مي بخشد. چهره آرام و مهربان او و صحبت هاي دل نشينش از همان ابتداي فيلم بيننده را مسحور مي كند. در خلال حرف هايش, عكس هايي مربوط به فعاليت هاي اخير او نشان داده مي شود. از كاشته شدن سيصد درخت تا آموزش در مدارس براي جداسازي زباله ها، همه فعاليت هاي خانم ملاح در جهت بهتر شدن محيط زيست است. زماني كه دوربين روي صورت او مكث مي كند، با استيصال از قطع شدن بي رويه درختان و اضافه شدن هكتار هكتار زمين باير صحبت مي كند. سپس اضافه مي كند كه از اين اتفاق به شدت رنج مي برد و براي همين بايد با صداي بلند اعتراض كند. دوربين به صورت سيال خانم ملاح را دنبال مي كند. ما به همراه او وارد اتاق هاي خانه مي شويم و چيدمان زيبا و منظم خانه او را مي بينيم. وجود گلدان هاي بزرگ و سبز علاقه او به طبيعت را نشان مي دهد. براي نزديك تر شدن مخاطب به موضوع، دوربين جزييات زيادي را به ما نشان مي دهد، مثلا در جايي از فيلم خانم ملاح با شخصي در خانه در مورد يك كاسه سوپِ روي ميز حرف مي زند يا در جايي تلفن زنگ مي زند و او با خنده گوشي را برمي دارد و مي گويد كه هم اكنون براي حرف زدن مساعد نيست؛ بني اعتماد در اين موارد به دوربين كات نمي دهد, چرا كه معتقد است اين جزييات لازمة شناختن اين شخصيت و موضوع فيلم است.
«فرياد زمين» عنوان مجله اي درباره محيط زيست است كه خانم ملاح به همياري چند تن از افراد متخصص در اين زمينه به چاپ رسانده است. با وجود مشكلات مالي براي اين مجله، او همچنان مصرانه در تلاش است تا شماره هاي بعدي اين مجله چاپ شوند. اما فعاليت هاي اجتماعي او تنها به چاپ مجله خلاصه نمي شود؛ با وجود كهولت سن و سختي هايش، او در تمام همايش هاي محيط زيست شركت مي كند. به عنوان مثال, براي شركت در جلسه اي براي اعتراض به آلودگي هوا، او با مشقت و با ويلچر خود را به مراسم مي رساند تا صداي معترضين باشد. در اين نشست، او درباره آلودگي هوا و كم آبي سخنراني مي كند و هر يك از فعالان ديگر درباره موضوعي مربوط به آلودگي آب و هوا صحبت مي كنند. متاسفانه جز علاقمندان و فعالان محيط زيست، گوش شنوايي براي اين مسئلة بحراني وجود ندارد و در اكثر موارد مسئولين قدمي براي بهبود برنمي دارند.
يكي از سكانس هاي تاثيرگذار اين مستند زماني است كه مه لقا ملاح در روز محيط زيست و براي كاشتن درخت به برج ميلاد مي رود. در ميان انبوه كساني كه براي حفظ محيط زيست جمع شده اند, او به آرامي شروع به كاشتن درخت مي كند و از دانش آموزان مي خواهد كه به او بپيوندند و كاشت درخت را ياد بگيرند. در آخر به سختي از روي ويلچر پايين مي آيد، روي زمين مي نشيند و به حالت سجده براي محيط زيست دعا مي كند. اين حركت, احساسات همراهان او را برمي انگيزد و همگي او را تشويق مي كنند. مه لقا ملاح بانوي هميشه سبز عرصه محيط‌زيست، زني با يك قرن عمر كه همچنان بار مسئوليت اجتماعي خود را به دوش مي كشيد، سمبل شايسته اي براي مشاركت زنان ايران در عرصه جامعه مدني است.
