اتاق تاریک – فیلمِ روح الله حجازی

اتاق تاریک – فیلمِ روح الله حجازی

This image has an empty alt attribute; its file name is Otaghe-tarik-600x700.jpg

فرهاد ‭)‬ساعد‭ ‬سهیلی‭(‬ و‭ ‬هاله ‭)‬ساره‭ ‬بیات‭(‬ به‭ ‬آپارتمان‭ ‬جدیدی‭ ‬نقل‭ ‬مکان‭ ‬می‌کنند‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬حومه‌ی‭ ‬شهر‭ ‬قرار‭ ‬دارد‭. ‬هنگامی‭ ‬که‭ ‬فرزند‭ ‬کوچکشان،‭ ‬امیرعلی،‭ ‬دچار‭ ‬استرس‭ ‬و‭ ‬بی‭ ‬اختیاری‭ ‬ادرار‭ ‬می‌شود،‭ ‬ذهن‭ ‬این‭ ‬زوج‭ ‬درگیر‭ ‬این‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬چه‭ ‬چیزی‭ ‬باعث‭ ‬این‭ ‬اتفاق‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬هر‭ ‬دوی‭ ‬آنها‭ ‬تلاش‭ ‬می‌کنند‭ ‬تا‭ ‬به‭ ‬نوعی‭ ‬به‭ ‬امیرعلی‭ ‬نزدیک‭ ‬شوند‭ ‬و‭ ‬علت‭ ‬نا‭ ‬آرامی‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬متوجه‭ ‬شوند‭. ‬روزی‭ ‬که‭ ‬فرهاد‭ ‬امیرعلی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬حمام‭ ‬می‌برد،‭ ‬او‭ ‬به‭ ‬پدرش‭ ‬می‌گوید‭ ‬که‭ ‬شخصی‭ ‬غریبه‭ ‬بدن‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬دیده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬فیلم‭ ‬بدین‭ ‬شکل‭ ‬وارد‭ ‬فاز‭ ‬جدیدی‭ ‬می‌شود‭. ‬فرهاد‭ ‬در‭ ‬ابتدا‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬هاله‭ ‬پنهان‭ ‬می‌کند‭ ‬اما‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬هاله‭ ‬پی‭ ‬به‭ ‬موضوع‭ ‬می‌برد‭ ‬سعی‭ ‬می‌کند‭ ‬تا‭ ‬فرد‭ ‬مورد‭ ‬نظر‭ ‬را‭ ‬پیدا‭ ‬کند‭. ‬اما‭ ‬سنگینی‭ ‬بار‭ ‬این‭ ‬قضیه‭ ‬که‭ ‬شاید‭ ‬کسی‭ ‬فرزند‭ ‬آنها‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬آزار‭ ‬جنسی‭ ‬قرار‭ ‬داده،‭ ‬فرهاد‭ ‬و‭ ‬هاله‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬مسیر‭ ‬دیگری‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد‭.‬

‮«‬اتاق‭ ‬تاریک‮»‬‭ ‬از‭ ‬چند‭ ‬جهت‭ ‬فیلم‭ ‬مهمی‭ ‬است‭. ‬اول‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬اولین‭ ‬بار‭ ‬در‭ ‬سینمای‭ ‬ایران‭ ‬موضوع‭ ‬کودک‭ ‬آزاری‭ ‬این‭ ‬قدر‭ ‬واضح‭ ‬و‭ ‬کامل‭ ‬مورد‭ ‬بررسی‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬از‭ ‬سویی‭ ‬ما‭ ‬با‭ ‬کودکی‭ ‬روبرو‭ ‬هستیم‭ ‬که‭ ‬دائما‭ ‬حرف‌هایش‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬غرق‭ ‬دنیای‭ ‬کودکانه‌ی‭ ‬خود‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬با‭ ‬پدری‭ ‬مواجه‭ ‬هستیم‭ ‬که‭ ‬سعی‭ ‬در‭ ‬پنهان‭ ‬نگه‭ ‬داشتن‭ ‬مسئله‌ی‭ ‬آزار‭ ‬جنسی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬مادری‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬مقصر‭ ‬ناکامی‭ ‬زندگی‭ ‬زناشویی‭ ‬است‭. ‬مواجه‭ ‬شدن‭ ‬بیننده‭ ‬با‭ ‬دنیای‭ ‬پیچیده‌ی‭ ‬امیرعلی‭ ‬بسیار‭ ‬خوب‭ ‬از‭ ‬کار‭ ‬درآمده‭ ‬است‭. ‬حجازی‭ ‬تا‭ ‬سکانس‭ ‬پایانی‭ ‬قصه‌ی‭ ‬فیلمش‭ ‬را‭ ‬لو‭ ‬نمی‌دهد؛‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬جهت‭ ‬تماشاگر‭ ‬مدام‭ ‬در‭ ‬حال‭ ‬چیدن‭ ‬داستان‌های‭ ‬مختلف‭ ‬کنار‭ ‬یکدیگر‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬که‭ ‬آیا‭ ‬این‭ ‬بچه‭ ‬مورد‭ ‬آزار‭ ‬جنسی‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭ ‬یا‭ ‬نه،‭ ‬تا‭ ‬انتهای‭ ‬فیلم‭ ‬در‭ ‬هاله‌ای‭ ‬از‭ ‬ابهام‭ ‬باقی‭ ‬می‌ماند‭. ‬پسر‭ ‬بچه‭ ‬در‭ ‬تمام‭ ‬نیمه‌ی‭ ‬دوم‭ ‬فیلم‭ ‬سکوت‭ ‬می‌کند‭. ‬او‭ ‬هیچ‌گاه‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مشخص‭ ‬بیان‭ ‬نمی‌کند‭ ‬مورد‭ ‬تعرض‭ ‬بوده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬تنها‭ ‬با‭ ‬دیالوگی‭ ‬پرسشی‭ ‬این‭ ‬معما‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬پدرش‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آورده‭ ‬است‭.‬

اما‭ ‬نکته‌ی‭ ‬قابل‭ ‬تامل‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬حجازی‭ ‬در‭ ‬خلال‭ ‬روایت‭ ‬امیرعلی،‭ ‬داستان‭ ‬فرهاد‭ ‬را‭ ‬نیز‭ ‬بازگو‭ ‬می‌کند‭: ‬او‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬کودکی‭ ‬مورد‭ ‬اذیت‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬دلایلی‭ ‬نامعلوم‭ ‬نتوانسته‭ ‬موضوع‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬خانواده‌اش‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬بگذارد‭. ‬این‭ ‬عذاب‭ ‬را‭ ‬تا‭ ‬بزرگسالی‭ ‬با‭ ‬خود‭ ‬همراه‭ ‬کرده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬تاثیرات‭ ‬روانی‭ ‬مثل‭ ‬ترس‭ ‬از‭ ‬ارتفاع‭ ‬و‭ ‬سگ‭ ‬گواه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬امر‭ ‬است‭. ‬پس‭ ‬از‭ ‬مطرح‭ ‬شدن‭ ‬داستان‭ ‬امیرعلی،‭ ‬فرهاد‭ ‬نیز‭ ‬برای‭ ‬نخستین‭ ‬بار‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬اتفاق‭ ‬تلخ‭ ‬سخن‭ ‬می‌گوید‭. ‬در‭ ‬سکانس‭ ‬پایانی‭ ‬فیلم‭ ‬با‭ ‬بیان‭ ‬جریان‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬نمایی‭ ‬نمادین،‭ ‬فرهاد‭ ‬در‭ ‬تراس‭ ‬خانه‭ ‬که‭ ‬ارتفاع‭ ‬زیادی‭ ‬دارد‭ ‬ایستاده،‭ ‬در‭ ‬حالی‭ ‬که‭ ‬سگی‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬خیره‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬کم‭ ‬کم‭ ‬از‭ ‬او‭ ‬دور‭ ‬می‌شود؛‭ ‬این‭ ‬سکانسِ‭ ‬نمادین‭ ‬گواه‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬فرهاد‭ ‬سرانجام‭ ‬بر‭ ‬ترس‭ ‬خویش‭ ‬فائق‭ ‬می‌آید‭. ‬بدین‭ ‬ترتیب‭ ‬حجازی‭ ‬تشری‭ ‬محکم‭ ‬به‭ ‬جامعه‌ی‭ ‬به‭ ‬شدت‭ ‬سنتی‭ ‬ما‭ ‬می‌زند؛‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬یاد‭ ‬داده‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬چنین‭ ‬مواردی‭ ‬سکوت‭ ‬کنیم‭ ‬تا‭ ‬از‭ ‬آبرویمان‭ ‬محافظت‭ ‬کنیم‭. ‬

زندگی‭ ‬هاله‭ ‬و‭ ‬فرهاد‭ ‬مشکلات‭ ‬زیادی‭ ‬به‭ ‬همراه‭ ‬دارد‭. ‬هاله‭ ‬چندین‭ ‬سال‭ ‬از‭ ‬فرهاد‭ ‬بزرگتر‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬وجود‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬ازدواجشان‭ ‬از‭ ‬روی‭ ‬عشق‭ ‬بوده،‭ ‬اما‭ ‬مشکلات‭ ‬زندگی‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬تدریج‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬یکدیگر‭ ‬سرد‭ ‬می‌کند‭. ‬این‭ ‬اختلاف‭ ‬سنی‭ ‬به‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مشکلات‭ ‬بزرگ‭ ‬این‭ ‬دو‭ ‬تبدیل‭ ‬می‌شود‭. ‬در‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬سکانس‌های‭ ‬فیلم‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬هاله‭ ‬روبروی‭ ‬آینه‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬خود‭ ‬کرم‭ ‬می‌مالد،‭ ‬از‭ ‬فرهاد‭ ‬سئوال‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬آیا‭ ‬به‭ ‬نظر‭ ‬او‭ ‬هاله‭ ‬پیر‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬عدم‭ ‬اعتماد‭ ‬به‭ ‬نفس‭ ‬در‭ ‬هاله‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬بعضی‭ ‬مواقع‭ ‬در‭ ‬جایگاه‭ ‬پایین‌تری‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد‭. ‬یا‭ ‬درسکانسی‭ ‬دیگر،‭ ‬زمانی‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬دو‭ ‬به‭ ‬شدت‭ ‬با‭ ‬یکدیگر‭ ‬درگیری‭ ‬لفظی‭ ‬پیدا‭ ‬می‌کنند،‭ ‬هاله‭ ‬به‭ ‬فرهاد‭ ‬متذکر‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬قبل‭ ‬باید‭ ‬می‌دانسته‭ ‬که‭ ‬ازدواج‭ ‬با‭ ‬مردی‭ ‬جوان‌تر‭ ‬چه‭ ‬عواقب‭ ‬بدی‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬به‭ ‬همراه‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭. ‬هاله‭ ‬برخوردی‭ ‬مادرانه‭ ‬با‭ ‬فرهاد‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬همیشه‭ ‬از‭ ‬موضع‭ ‬بالا‭ ‬با‭ ‬فرهاد‭ ‬برخورد‭ ‬می‌کند‭. ‬او‭ ‬را‭ ‬تحقیر‭ ‬می‌کند‭ ‬و‭ ‬چندان‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬شوهر‭ ‬و‭ ‬مرد‭ ‬زندگی‭ ‬قبولش‭ ‬ندارد‭. ‬هاله‭ ‬شمایل‭ ‬زنی‭ ‬مدرن‭ ‬را‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬مترجم‭ ‬زبان‭ ‬فرانسوی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬حامی‭ ‬حقوق‭ ‬زنان‭ ‬می‌داند‭. ‬اما‭ ‬مادر‭ ‬موفقی‭ ‬نیست‭ ‬چرا‭ ‬که‭ ‬هیچ‭ ‬یک‭ ‬از‭ ‬سکانس‌های‭ ‬فیلم‭ ‬رابطه‌ی‭ ‬با‭ ‬مهر‭ ‬بین‭ ‬مادر‭ ‬و‭ ‬فرزند‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬نمی‌دهد‭. ‬در‭ ‬مقایسه‭ ‬با‭ ‬هاله،‭ ‬فرهاد‭ ‬رابطه‌ی‭ ‬قابل‭ ‬قبول‭ ‬تری‭ ‬با‭ ‬امیرعلی‭ ‬دارد‭. ‬در‭ ‬چند‭ ‬پلان‭ ‬از‭ ‬فیلم‭ ‬ما‭ ‬می‌بینیم‭ ‬که‭ ‬امیرعلی‭ ‬در‭ ‬آغوش‭ ‬پدر‭ ‬امنیت‭ ‬بیشتری‭ ‬احساس‭ ‬می‌کند‭. ‬

یکی‭ ‬دیگر‭ ‬از‭ ‬نکات‭ ‬قابل‭ ‬تامل‭ ‬فیلم‭ ‬طراحی‭ ‬صحنه‌ی‭ ‬آن‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬سراسر‭ ‬فیلم‭ ‬فضای‭ ‬سرد‭ ‬و‭ ‬بی‌روح‭ ‬حکمفرما‭ ‬است‭. ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬رنگ‌های‭ ‬قهوه‭ ‬ای،‭ ‬خاکستری،‭ ‬و‭ ‬سبز‭ ‬چه‭ ‬در‭ ‬فضای‭ ‬داخلی‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬در‭ ‬انتخابِ‭ ‬لباس‭ ‬نقش‌آفرینان‭ ‬نشان‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬حجازی‭ ‬فضای‭ ‬فیلم‌ش‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬درونمایه‭ ‬سیاه‭ ‬فیلم‭ ‬یکی‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬خانه‌ی‭ ‬بی‌نظم‭ ‬و‭ ‬بی‌پرده‭ ‬گواه‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬خانه‭ ‬آماده‌ی‭ ‬سکنی‭ ‬نیست‭. ‬در‭ ‬تمامی‭ ‬سکانس‌هایی‭ ‬که‭ ‬هاله‭ ‬و‭ ‬فرهاد‭ ‬با‭ ‬یکدیگر‭ ‬جر‭ ‬و‭ ‬بحث‭ ‬می‌کنند،‭ ‬پیش‭ ‬زمینه‭ ‬آنها‭ ‬خالی‭ ‬است؛‭ ‬این‭ ‬فضاهای‭ ‬خالی‭ ‬و‭ ‬سرد‭ ‬بازتاب‭ ‬رابطه‌ی‭ ‬بی‭ ‬عاطفه‭ ‬و‭ ‬غم‌زده‭ ‬است‭. ‬انتخاب‭ ‬منزل‭ ‬جدید‭ ‬در‭ ‬حومه‌ی‭ ‬تهران‭ ‬انتخاب‭ ‬درخشانی‭ ‬است‭: ‬حجازی‭ ‬روی‭ ‬بیابان‌های‭ ‬اطراف‭ ‬خانه‌ی‭ ‬زن‭ ‬و‭ ‬شوهر‭ ‬مانور‭ ‬بسیاری‭ ‬می‌دهد‭ ‬و‭ ‬سعی‭ ‬می‌کند‭ ‬با‭ ‬بهره‌گیری‭ ‬منطقی‭ ‬از‭ ‬فضا،‭ ‬بر‭ ‬مختصات‭ ‬تعلیق،‭ ‬ترس‭ ‬و‭ ‬دلشوره‌ی‭ ‬مخاطب‭ ‬بیفزاید‭.‬

‮«‬اتاق‭ ‬تاریک‮»‬‭ ‬تکمیل‭ ‬کننده‌ی‭ ‬دو‭ ‬فیلم‭ ‬دیگر‭ ‬روح‭ ‬الله‭ ‬حجازی‭ ‬یعنی‮«‬زندگی‭ ‬خصوصی‭ ‬آقا‭ ‬و‭ ‬خانم‭ ‬میم‮»‬‭ ‬و‭ ‬‮«‬زندگی‭ ‬مشترک‭ ‬آقا‭ ‬و‭ ‬خانم‭ ‬محمودی‮»‬‭ ‬می‌باشد‭. ‬حجازی‭ ‬با‭ ‬نگرش‭ ‬همیشگی‌اش‭ ‬به‭ ‬مسائل‭ ‬و‭ ‬بحران‌های‭ ‬لایه‌ای‭ ‬در‭ ‬رابطه‌ی‭ ‬زن‭ ‬و‭ ‬شوهری‭ ‬پرداخته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬‮«‬اتاق‭ ‬تاریک‮»‬‭ ‬نگاهِ‭ ‬گسترده‌تری‭ ‬به‭ ‬موضوع‭ ‬اجتماعی‭ ‬دارد‭: ‬زن‭ ‬و‭ ‬شوهری‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬نظری‭ ‬سنی‭ ‬ازدواج‌شان‭ ‬مرسوم‭ ‬نیست‭. ‬به‭ ‬علاوه‭ ‬قرار‭ ‬دادن‭ ‬موضوعِ‭ ‬کودک‭ ‬آزاری‭ ‬و‭ ‬دغدغه‌مند‭ ‬کردن‭ ‬مخاطب‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬آن‭ ‬دغدغه‌ی‭ ‬اصلی‭ ‬حجازی‭ ‬در‭ ‬فیلم‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬فیلم‭ ‬فیلمی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬باید‭ ‬دیده‭ ‬شود‭ ‬زیرا‭ ‬می‌تواند‭ ‬نکته‌هایی‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬خانواده‌ها‭ ‬گوشزد‭ ‬کند‭ ‬اما‭ ‬اُفت‭ ‬و‭ ‬خیزهایی‭ ‬در‭ ‬درام‭ ‬دارد‭. ‬فیلم‭ ‬چندین‭ ‬سکانس‭ ‬کشدار‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬روند‭ ‬درام‭ ‬کمکی‭ ‬نمی‌کنند‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬علاوه‭ ‬ساره‭ ‬بیات‭ (‬هاله‭) ‬و‭ ‬ساعد‭ ‬سهیلی‭ (‬فرهاد‭) ‬نتوانسته‭ ‬اند‭ ‬به‭ ‬خوبی‭ ‬ایفاگر‭ ‬نقش‌هایشان‭ ‬باشند؛‭ ‬هر‭ ‬دوی‭ ‬آنها‭ ‬بازی‌های‭ ‬درخشان‌تری‭ ‬در‭ ‬کارنامه‌ی‭ ‬هنری‭ ‬خود‭ ‬دارند‭. ‬‮«‬اتاق‭ ‬تاریک‮»‬‭ ‬می‌توانست‭ ‬به‭ ‬گونه‌ی‭ ‬منسجم‌تری‭ ‬شکل‭ ‬بگیرد‭. ‬

مدیریت سایت