خاطرات وی اِچ اِس
فیلمی از نیاز ساغری
سال تولید: ۱۳۹۹
خاطرات وی اِچ اِس مستندی است دیدنی از نیاز ساغری که دوران ممنوعیت ویدئو در ایران را به تصویر می کشد. در شروع جنگ ایران و عراق و سال های بعد از انقلاب اسلامی، نمایشِ فیلم های خارجی در ایران ممنوع شد. شرایط ملتهب سیاسی، بحران اقتصادی، فضای ناامن جامعه و عوامل بسیار دیگری باعث شد عده ای به فیلم و سینما پناه ببرند. در اصل چیزی که بر روی پرده ظاهر می شد، رویای نسل سوخته ای بود که نوجوانی و جوانی اش تحت تاثیر جنگ و انقلاب از یاد رفته بود. در واقع فیلم دیدن به نوعی ابزار فرارِ از واقعیت تلخ ایران تبدیل شده بود. سانسور ویدئو تا سال های زیادی در ایران ادامه داشت، به همین دلیل کسانی بودند که کارشان توزیع فیلم سانسور نشده بود. این افراد در آن سال های خفقان به دنبال راه های مختلفی برای پخش فیلم های انگلیسی زبان، هندی و فیلم های ایرانی قبل از انقلاب می گشتند. به افرادی که این کار غیر قانونی را می کردند «فیلمی» گفته می شد. زمانی که این فیلم ها به هر طریقی به ایران می رسیدند، توسط این «فیلمی ها» روی نوارهای وی اِچ اِس ضبط می شدند و به این شکل به دست مردم می رسیدند. در آن زمان پیدا کردن فیلم های خوب مانند پیدا کردن گنج بود.
این مستند در سه بخش ساخته شده است و شامل تصاویر آرشیوی از دفتر خاطرات نیاز ساغری است که در آن خاطرات فیلم دیدن خود را ثبت کرده است اما بخش اعظم فیلم شامل مصاحبه هایی است که که با علاقمندان به فیلم انجام شده و همچنین با کسانی که در دوران ممنوعیت ویدئو، به صورت پنهانی و غیرقانونی به کار پخش فیلم مشغول بوده اند. هر خانواده ای که مایل به دیدن فیلم های خوب بود «فیلمی» خود را داشت. این «فیلمی» معمولا در کیفی که همیشه همراه خود داشت، فیلم های وی اِچ اِس را از این خانه به آن خانه حمل می کرد و در مقابل مبلغی، آن ها را به علاقمندان قرض می داد. ساغری با ظرافت و به خوبی فرهنگِ خاص فیلم پخش کردن و فیلم دیدن را در دهه های هفتاد و هشتاد خورشیدی به تصویر می کشد. این علاقه به فیلم دیدن در بعضی از جوانان به حدی بود که در روزهایی که قرار بود فیلمی بیاید، همه در خانه می ماندند و با هیجان منتظر آمدن فیلمی می شدند. ساغری فرهنگ فیلم نگه داشتن و فیلم دیدن را درست همانند اجرا کردن یک سنت دیرینه به نمایش می گذارد. در عین حال این عشق فیلم بودن به گفته ساغری خصلت یک نسل بوده که به تدریج باعث شکل گرفتن دوستی های عمیقی نیز می شده که جهان شگفت انگیز سینما را در خانه کشف می کرد.
یکی از تلخ ترین و در عین حال دلنشین ترین خاطرات یکی از این فیلمی ها زمانی است که او را در حین پخش فیلم «جولیا» اثر آلفرد زینمان دستگیر می کنند. او مدتی را به اجبار در حبس می گذراند. در ساعتی از عصر زندانیان را در راهرویی جمع می کرده اند و برایشان فیلم نمایش می داده اند. در یکی از آن روزها، آقای فیلمی شاهد این است که برای زندانیان فیلم “جولیا” را پخش می کنند. او با خنده و شادی از این خاطره یاد می کند اما در بطن این اتفاق یک تلخی عمیقی وجود دارد که سال های زیادی گریبانگیر توزیع کنندگان فیلم بود و باعث می شد آن ها به هیچ عنوان امنیت شغلی و رفاه مالی نداشته باشند. اما یک عامل سبب می شد که خیلی از آن ها از این کار پا پس نکشند و آن عشق به فیلم بود.
فیلم با روایتی بسیار خوب و صمیمی همراه است که در اکثر سکانس ها صدای خود نیاز ساغری روی آن است. تمام مصاحبه های فیلم بدون نشان دادن فرد جواب دهنده برداشت شده است، و صدای این افراد همراه با تصاویر دیدنی از دستگاه های تولید وی اِچ اِس، صف های سینما در دهه هفتاد، سکانس های مورد علاقه هر فرد و آرشیوهای فیلم، عکس, و مجله است. یکی از جذابیت های این مستند بازسازی برخی از سکانس های مورد علاقه سینما دوستان است. ساغری صحنه های برخی از فیلم های مستقل سینمای آمریکا در دهه هفتاد و هشتاد را با هوشمندی و ظرافت دوباره ساخته و خاطره و تاثیر بسزایی که این فیلم ها بر زندگی سینما دوستان داشته را پررنگ کرده است. این طور تأکید کردن بر فیلم، سینما رفتن و فرهنگ فیلم بینی بسیار ستودنی است.
در صحنه پایانی یکی از شخصیت های فیلم با نام مستعار آقای جیم که یک فیلمی بوده، تمام کپی های وی اِچ اِس خود را در منطقه ای دور از شهر، در آتش می سوزاند. این سوزاندن وی اِچ اِس ها در آتش هم نشان از نسل سوخته است که فیلم دیدن در زمانه اش جرم محسوب می شده و هم نوید عصر دیجیتال را می دهد که در آن با پیشرفت تکنولوژی دیگر نیازی به فیلم های وی اِچ اِس نیست. مستند خاطرات وی اِچ اِس هم اکنون در وبسایت داکیونایت (docunight) در حال نمایش است. این پلتفرم فیلم محل بسیار خوبی برای دیدن مستندهای فارسی زبان است که هر جمعه یک یا دو فیلم به مجموعه اش اضافه می شود.
